Με το Αρ. 35 παρ. 1 ν. 4430/2016 (ΦΕΚ Α΄ 205/31.10.2016) καταργήθηκε, μεταξύ άλλων, το Αρ. 1 παρ. 4 ν. 4019/2011 (ΦΕΚ Α΄ 216/30.09.2011) το οποίο όριζε τις «Ευπαθείς Ομάδες Πληθυσμού», τις οποίες, μάλιστα, διέκρινε σε «ευάλωτες» (Αρ. 1 παρ. 4 περ. (α) ν. 4019/2011) και σε «ειδικές» (Αρ. 1 παρ. 4 περ. (β) ν. 4019/2011). Το Αρ. 2 παρ. 8 ν. 4430/2016 ορίζει εκ νέου τις «ευάλωτες» και τις «ειδικές» ομάδες πληθυσμού. Από την αντιπαραβολή της προγενέστερης με τη νέα ρύθμιση προκύπτει ότι ο νέος νόμος διατηρεί τη διάκριση σε «ευάλωτες» και «ειδικές» ομάδες πληθυσμού, χωρίς όμως να τις παρουσιάζει ως υποενότητες μίας ευρύτερης κατηγορίας, όπως ήταν οι «Ευπαθείς Ομάδες Πληθυσμού» στον προϊσχύσαντα νόμο. Ως προς το περιεχόμενο της ρύθμισης, οι διαφοροποιήσεις είναι μικρές. Ειδικότερα, ως προς την πρώτη κατηγορία, τις «ευάλωτες» ομάδες, δεν παρατηρείται καμία διαφορά στον τρόπο με τον οποίον προσδιορίζονται σε σχέση με το προϊσχύσαν δίκαιο. Ως προς τη δεύτερη κατηγορία, τις «ειδικές» ομάδες, παρατηρούνται μερικές διαφοροποιήσεις:

α) Στον προγενέστερο νόμο αναφερόταν ρητά ότι η απαρίθμηση των ειδικών ομάδων πληθυσμού ήταν ενδεικτική ενώ τώρα, στον νέο νόμο, δεν υπάρχει τέτοια αναφορά,

β) Στον νέο νόμο δεν αποτελούν χωριστή «ειδική ομάδα» (ενώ στον προϊσχύσαντα αποτελούσαν) οι άνεργες γυναίκες, τα μέλη των πολύτεκνων οικογενειών, οι αναλφάβητοι και οι κάτοικοι απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών.

γ) Στον νέο νόμο αποτελούν «ειδική ομάδα» (ενώ στον προϊσχύσαντα δεν αποτελούσαν) οι άστεγοι, τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, τα άτομα που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας και οι αιτούντες άσυλο, όσο εκκρεμεί η εξέταση του αιτήματός τους.

δ) Στον νέο νόμο δεν γίνεται πλέον αναφορά σε κακοποιημένες γυναίκες αλλά γενικά σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς εξειδίκευση του φύλου του θύματος.

Συγκεκριμένα, οι ισχύοντες ορισμοί (Αρ. 2 παρ. 8 ν. 4430/2016) είναι οι εξής:

Ως «ευάλωτες» ορίζονται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού που η ένταξή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή εμποδίζεται από σωματικά και ψυχικά αίτια ή λόγω παραβατικής συμπεριφοράς. Σε αυτές ανήκουν:

α) τα άτομα με αναπηρία οποιασδήποτε μορφής (σωματική, ψυχική, νοητική, αισθητηριακή),

β) τα άτομα με προβλήματα εξάρτησης από ουσίες ή τα απεξαρτημένα άτομα,

γ) οι ανήλικοι με παραβατική συμπεριφορά, οι φυλακισμένοι/ες και αποφυλακισμένοι/ες.

Ως «ειδικές» ορίζονται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ομαλή ένταξή τους στην αγορά εργασίας, από οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά αίτια. Σε αυτές ανήκουν:

α) τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας,

β) τα θύματα παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων,

γ) οι άστεγοι,

δ) τα άτομα που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας,

ε) οι οικονομικοί μετανάστες,

στ) οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο, για όσο εκκρεμεί η εξέταση του αιτήματος χορήγησης ασύλου,

ζ) οι αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών,

η) τα άτομα με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες,

θ) οι μακροχρόνια άνεργοι έως είκοσι πέντε ετών και άνω των πενήντα ετών.

Συνοδευτικά αρχεία:

ν. 4019/2011 (ΦΕΚ Α΄ 216/30.09.2011)

ν. 4430/2016 (ΦΕΚ Α΄ 205/31.10.2016)

Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ευπαθείς ή ομάδες υψηλού κινδύνου ονομάζονται εκείνες οι ομάδες του πληθυσμού που έχουν περιορισμένη ή καθόλου πρόσβαση σε κοινωνικά και δημόσια αγαθά και δυσκολεύονται ή αδυνατούν σε πολλά επίπεδα και σε διάφορους τομείς να έχουν ποιότητα ζωής (π.χ. στέγη, εργασία, ικανοποιητικό εισόδημα, εκπαίδευση, ιατρική περίθαλψη, κοινωνική ασφάλιση κ.ά.). Πρόκειται κυρίως για αστέγους, ανέργους/μακροχρόνια άνεργους, άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ), πάσχοντες (σοβαρά παθολογικά προβλήματα, ψυχικές ασθένειες), αποφυλακισμένους, χρήστες και πρώην χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, οροθετικούς, άτομα από θρησκευτικές ή πολιτισμικές μειονότητες, ρομά / τσιγγάνους, μονογονεϊκές οικογένειες, ανήλικους παραβάτες, κακοποιημένες γυναίκες, θύματα εμπορίας (trafficking), πρόσφυγες, μετανάστες, παλιννοστούντες, πληγέντες από θεομηνίες και φυσικές καταστροφές (πυρόπληκτοι, σεισμοπαθείς, πλημμυροπαθείς)[1].

O Νόμος 4019/2011 (ΦΕΚ 216 Α΄) για την Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα ορίζει στο άρθρο 1 παρ. 4 τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού:

α) «Ευπαθείς Ομάδες Πληθυσμού», γενικά, νοούνται οι κοινωνικές ομάδες πληθυσμού, των οποίων η συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή δυσχεραίνεται, είτε εξαιτίας κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων ή σωματικών ή ψυχικών διαταραχών, είτε εξαιτίας απρόβλεπτων γεγονότων, τα οποία επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία της τοπικής ή ευρύτερα περιφερειακής οικονομίας.

β) Οι Ευπαθείς Ομάδες Πληθυσμού διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

i) Στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού και ii) Στις Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού

γ) «Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού» νοούνται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού που η ένταξή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή εμποδίζεται από σωματικά και ψυχικά αίτια,. Σε αυτές ανήκουν άτομα ιδίως με αναπηρίες, με προβλήματα ψυχικής υγείας ή νοητικής υστέρησης και άτομα εξαρτημένα ή απεξαρτημένα από ουσίες,

δ) «Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού» νοούνται οι ομάδες εκείνες του πληθυσμού οι οποίες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ομαλή ένταξή τους στην αγορά εργασίας από οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά αίτια. Σε αυτές ανήκουν ιδίως οι άνεργοι νέοι, οι άνεργοι άνω των 50 ετών, οι γυναίκες άνεργες, οι αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, οι αναλφάβητοι, οι μακροχρόνια άνεργοι, οι κάτοικοι απομακρυσμένων ορεινών και νησιωτικών περιοχών, οι πρώην ή οι νυν τρόφιμοι φυλακών, οι ανήλικοι παραβάτες, τα άτομα με γλωσσικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και οι μετανάστες.

[1] Βλ. και ΕΚΚΕ (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών) Δ. Μπαλούρδος, Ν. Σαρρής, Α. Τραμουντάνης, Μ. Χρυσάκης «Ευάλωτες Κοινωικά Ομάδες και διακρίσεις στην αγορά εργασίας», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2014.